-
1 келәймә сугу
1) клейми́ть, ста́вить клеймо́2) ста́вить, выжига́ть, накла́дывать клеймо́ (тавро́) -
2 сугу
перех.1) ударя́ть/уда́рить, стуча́ть, сту́кать/сту́кнуть, бить (кого-что, во что, по чему) || уда́раркага сугу — сту́кнуть (уда́рить) по спине́
кадакка сугу — уда́рить по гвоздю́
таяк белән сугу — уда́рить па́лкой
йодрык белән өстәлгә сугу — сту́кнуть (бить) кулако́м по столу́
чигәсенә сугу — уда́рить в висо́к
2) си́льно стуча́ть, си́льно битьйөрәк суга — се́рдце си́льно стучи́т
3) прям.; перен. ударя́ть/уда́рить, бить (во что, по кому-чему)чаң сугу — уда́рить (бить) в ко́локол
камчы белән сугу — бить (уда́рить) нага́йкой
кесәгә сугу — бить по карма́ну
сыйфатка сугу — бить по ка́честву
көтелмәгән яктан китереп сугу — уда́рить с неожи́данной стороны́
4) в знач. нареч.сугыпуда́ром5) перен. уда́рить, внеза́пно порази́ть, хвати́ть (уда́р) || уда́раны эссе суккан — его́ хвати́л теплово́й уда́р
паралич сукты — уда́рил (хвати́л) парали́ч
бу йортны яшен суккан — в э́тот дом уда́рила мо́лния; э́тот дом порази́ла мо́лния
6) бить, поби́ть ( что чем)игеннәрне боз сукты — хлеба́ поби́ло гра́дом
салкын сугу — поби́ло моро́зом
7) бить, проби́ть, отбива́ть (отби́ть) уда́р || бойсәгать төнге унике суга — часы́ бьют по́лночь
курантлар суга — бьют кура́нты
сәгать алтыны сукты — проби́ло шесть часо́в
8) разг. отбива́ть/отби́ть ( что)телеграмма сугу — отби́ть телегра́мму
9) набива́ть/наби́ть ( что на что)кисмәккә коршау сугу — наби́ть о́бручи на ка́дку
10) подбива́ть/подби́ть; уве́чить; ушиби́тьат муенын камыт сугу — подби́ть ше́ю коня́ хомуто́м
ыңгырчак сугу — подбива́ть седёлкой
11) молоти́ть, намолоти́ть ( что) || молотьба́игенне комбайн белән сугу — намолоти́ть хлеб на комба́йне
борчак сугу — молоти́ть горо́х
чәчүлек орлык сугу — намолоти́ть семенно́е зерно́
12) разг. ста́вить, поста́вить ( что)пичәт сугу — поста́вить печа́ть
келәймә сугу — поста́вить клеймо́
тамга сугу — поста́вить ме́тку
13) чека́нить, отчека́нить ( что) || чека́нкаакча сугу — чека́нить моне́ты
14) изгота́вливать/изгото́вить ( керамические изделия)кирпеч сугу — изгота́вливать кирпи́ч
чирәп сугу — изгота́вливать черепи́цу
киндер сугу — ткать полотно́
чыпта сугу — ткать рого́жу
сөлге сугу — ткать полоте́нце
16) перен.; прост. зашиба́ть/зашиби́ть ( что)акчаны күп сугу — зашиби́ть больши́е де́ньги
17) перен.; разг. игра́ть, сыгра́ть (в игры, сопровождаемые ударами)домино сугу — игра́ть в домино́
шар сугу — игра́ть в гольф
кузна сугу — игра́ть в ба́бки
18) перен.; прост. руба́ть, уплета́ть, ло́пать ( что)бер үзенә бер ипине сугу — сло́пать одну́ (це́лую) буха́нку хле́ба
19) перен.; прост. осуши́ть, опорожни́ть, раздави́ть ( бутылочку)бер яртыны сугу — раздави́ть поллитро́вку
20) перен.; прост. таска́ть, тащи́ть, стащи́ть, тяну́ть, стяну́ть, утяну́ть, пере́ть, спере́ть, сти́брить ( что)аның акчасын сукканнар — у него́ спёрли де́ньги
21) уст. надева́ть на коло́дку и т. п.йөгән сугу — взнузда́ть
•- суга тору
- сугып алу
- сугып бетерү
- сугып егу
- сугып җибәрү
- сугып торып җибәрү
- суктым-ектым••сукса тимер өзәрлек (өзәрдәй) — дю́жий мо́лодец; кровь с молоко́м; здоро́в как бык
-
3 келәймә
сущ.1)а) клеймо́, ма́рка, знак, ме́тка ( на товаре)фабрика келәймәсе — фабри́чное клеймо́
товарга келәймә сугу — ста́вить клеймо́ на това́р
б) клеймо́, тавро́ ( выжженный на коже животного знак)2) клеймо́, тавро́ ( орудие клеймения)келәймә сабы — ру́чка клейма́
зоотехник кулында кыздырылган келәймә — в рука́х у зооте́хника накалённое тавро́ (клеймо́)
•- келәймә сугу -
4 авыз
сущ.1)а) рот (человека, животного, птицы, рыбы); зев, пасть (зверя, крупного животного, хищной рыбы) || ротово́йавыз кырые (чите) белән генә елмаю — улыба́ться кра́ешком рта
авызым кипте — (у меня́) во рту пересо́хло
авызга бармак кую — приложи́ть па́лец ко рту (т. е. делать кому-л. предупредительный знак, чтобы замолчал или помолчал)
авыз куышлыгы — ротова́я по́лость
авызың кыек (чалыш) булганга көзгегә үпкәләмә — (посл.) не́ча пеня́ть на зе́ркало, ко́ли ро́жа крива́
авыз пешкәч (пешсә), салкын (суык) суны да өреп эчәсең — (посл.) обжёгшись на молоке́, ду́ешь и на во́ду
бүре авызына эләгү — попа́сть (угоди́ть) в пасть во́лку (к во́лку)
авызы кыек булса да, бай баласы сөйләсен — ирон.; посл. пусть говори́т байчо́нок, хоть у него́ и рот криво́й (на сто́рону); бога́тый врёт, никто́ не уймёт
б) перен.; разг. рот, едо́ксигез авыз бит бер гаиләдә — во́семь ртов ведь в семье́
в) уста́ ед. нетавызы белән сөйләү — говори́ть уста́ми (кого-л.)һәр кешенең авызында шул гына — у всех на уста́х одно́ и то́ же
г) говори́ло грубo-прост.яп авызыңны — закро́й своё говори́ло
2) обычно авыз|ыа) го́рло, го́рлышко (графина, горшка); горлови́на (цистерны, парового котла)авызы китек шешә — буты́лка с отби́тым го́рлышком
фляганың авызыннан эчү — пить из го́рлышка фля́ги
б) у́стье (печи, скважины, оврага, ложбины, балки)киң авызлы мич — печь с широ́ким у́стьем
кылыч кынының авызы — у́стье са́бельных но́жен
морҗа авызы — у́стье печно́й трубы́
в) ра́стру́б (музыкальной трубы, шланга)г) чело́ (плавильной печи, горна); хайло́ спец. ( технической печи)мич авызын еш агарту — ча́сто бели́ть чело́ пе́чи
д) жерло́, зев (печи, паровозной топки); пасть (водосточной трубы, туннеля); ду́ло (ружейного ствола, пушки)әллә ничә авызлы вулкан — вулка́н с не́сколькими же́рлами
эре калибрлы туп авызы — ду́ло (жерло́, зев) крупнокали́берного ору́дия
е) вход, лаз, прохо́д (в шалаш, шахту, пещеру); лаз (в нору, логово, конуру)кышкылыкка лапас авызын томалау — закры́ть на́ зиму вход (прохо́д) в наве́с-хлев
штольня авызында көтеп тору — поджида́ть у вхо́да в што́льню
баз авызына килү — подойти́ к вхо́ду в по́греб
мәгарә авызы — вход в пеще́ру; лаз пеще́ры; вы́ход (из) пеще́ры
аралык авызында туктап калу — останови́ться у прохо́да
ачык капка авызында тору — стоя́ть в проёме откры́тых воро́т; стоя́ть в воро́тах
з) отду́шина, хайло́ прост. ( проруби)бәке авызын киңәйтү — расши́рить проду́шину (в) про́руби
и) отве́рстие, зев ( люка)сыерчык оясының авызы — отве́рстие скворе́чника
к) верх (чего-л.)кисмәк авызына иелү — наклони́ться к каду́шке; склони́ться над каду́шкой
киң авызлы чиләк — ведро́ с широ́ким ве́рхом; ведро́, расширя́ющееся кве́рху
силос чокырының авызы киң булган — верх си́лосной я́мы получи́лся широ́ким
л) вы́рез, проре́з, верх ( кармана)кесә авызын киң итү — сде́лать вы́рез (верх) карма́на широ́ким
кулны кесә авызна китерү — поднести́ ру́ку к карма́ну
м) свищ, отве́рстие (в нарыве, ране), сви́щикн) перен. (са́мое) пе́кло, (са́мая) пасть (чего-л.)ут авызында булып чыгу — побыва́ть в (са́мом) пе́кле (огня́)
куркынычның авызына ук эләгү — угоди́ть пря́мо в пасть (пе́кло) опа́сности
о) в знач. нареч. авызыннан до́верху (наполнить какой-л. сосуд, яму)почта әрҗәсе авызыннан тулган иде — почто́вый я́щик был наби́т до́верху
•авыз ачып бару — см. авыз ачып йөрү
авыз ачып торучы — ротозе́й, ротозе́йка; зева́ка, рази́ня
авыз ашка тую — см. авыз ипигә тую
авыз (ни, нәрсә) әйткәнне (сөйләгәнне) колак ишетмәү — не отдава́ть себе́ отчёта в том, что говори́шь; говори́ть безотве́тственно; броса́ться слова́ми; не слы́шать того́, что говори́шь
авыз бармау — не (невозмо́жно) вы́говорить (вы́сказать); язы́к не повора́чивается (повернётся) (сказа́ть)
авыз белән карау — ирон. ртом гляде́ть (смотре́ть); рот разева́ть, ротозе́йничать
авыз белән тыңлау — ирон. ртом слу́шать (выслу́шивать/вы́слушать, прослу́шать, прослу́шивать/прослу́шать) ртом; уша́ми хло́пать; слу́шать и глаза́ми хло́пать (морга́ть)
авыз буяу — см. авыз пычрату
авыз (да) ачырмау (ачтырмау) — (и, да́же) рта раскры́ть (откры́ть) не дава́ть; (и, да́же) заикну́ться (сло́ва сказа́ть) не дава́ть
авыз еручы — неодобр.; см. ерык авыз 3)
авыз ерып алу — неодобр. позубоска́лить прост.
авыз җәелү — прост.; см. авыз ерылу
авыз җебетү — см. авыз чылату 2)
авыз җебү — распуска́ть/распусти́ть ню́ни (слю́ни)
авыз йомдыру — см. авыз каплау
авыз йомып бару — идти́ мо́лча
авыз йомып утыру — сиде́ть молчко́м (с закры́тым ртом)
авыз кабарту — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз каплану — замолча́ть, прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
авыз килмәү — см. авыз оешмау
авыз күпертү (күптерү) — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз кыегайту — см. авыз кыйшайту
авыз кыймылдату — шевели́ть (пошеве́ливать/пошевели́ть) губа́ми
авызда (авыз тулы) (кара) кан булса да (кеше алдында) төкермәү — терпе́ть (не хны́кать, не пла́каться), не вы́дать себя́ (ни при каки́х обстоя́тельствах; что бы ни случи́лось)
авыз тутыру — см. авызга тутыру
авыз тую — см. авыз ипигә тую
авыз чалшайту — см. авыз кыйшайту
авыз ябышмау — см. авыз оешмау
авызга каптыру — см. авызга салу
авызга кергәнне йотмау (чәйнәмәү) — ирон. отка́зываться от того́, что само́ (в ру́ки) идёт (плывёт, даётся)
авызга керердәй (кереп китәрдәй) булып — о́чень внима́тельно, затаи́в дыха́ние
авызга килү — см. телгә килү
авызга салганны көтмәү — не дожида́ться, пока́ тебе́ в рот поло́жат
авызга су алу — см. авызга су кабу
авызга су кабып калу — набра́ть в рот воды́ (и промолча́ть); промолча́ть (набра́в воды́ в рот)
авызга тастымал тыгып булмый (тыга алмыйсың) — рот (гло́тку, го́рло) не заткнёшь, рот не закро́ешь (прикро́ешь) (кому-л.)
авызга уймак кабу — редко; см. авызга су кабу
авызга уймак капкан кебек (шикелле, сыман, төсле) — редко; см. авызга су капкан кебек
авызда (гына) тотарлык — язы́к прогло́тишь
авызда кош сайрату (уйнату) — в разн. знач. соловьём петь (залива́ться, разлива́ться)
авызда сер тормау — прогова́риваться/проговори́ться; проба́лтываться/проболта́ться разг.; не мочь (уме́ть) держа́ть язы́к за зуба́ми; не уме́ть храни́ть секре́тов
авызда сүз тормау — не уме́ть (мочь) держа́ть язы́к за зуба́ми (на при́вязи); язы́к распуска́ть/распусти́ть
авыздагыны алдыру — прозева́ть (упуска́ть, упусти́ть) своё; оказа́ться ротозе́ем (рази́ней, растя́пой, шля́пой, лопухо́м прост.)
авыздан йолып алу — см. авыздан тартып алу в знач. 2), 4)-6)
авыздан күбек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта (кричать на кого-л.), с пе́ной на уста́х ( похвалиться)
авыздан сүзне аркан белән дә (тартып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; ≈≈ (из, у кого-л.) сло́ва арка́ном не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан сүзне келәшчә белән дә (тартып, йолкып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; (из, у кого-л.) сло́ва клеща́ми (наси́льно) не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан тартып алырга торучы — рвач; хапу́га, хапу́н прост.
авыздан тере саескан очыру (очырту) — плести́ (нести́, говори́ть) чушь (вздор, околе́сицу, ерунду́, чепуху́), моло́ть (вздор, чушь, ерунду́, чепуху́); залива́ть, трепа́ться, бреха́ть прост.; пуска́ть (пусти́ть, запуска́ть/запусти́ть, распуска́ть) у́тку книжн.
авыздан төкерек килү — прост.; см. авызга төкерек килү
авыздан төкерек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта, бры́згая слюно́й (кричать на кого, ругать кого, хвастаться)
авыздан ут бөркү — см. авыздан ут чәчү 1), 2)
авызны кара канга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны кызылга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны чөйгә элеп — см. авыз күтәреп 1)
авызына саескан төкергән — см. авызына шайтан төкергән 1), 2)
авызыннан чыкканны эт җыймас (ашамас) — скверносло́в; тот, кто говори́т непристо́йности (непристо́йные и́ли неприли́чные слова́); выража́ться непристо́йно (непристо́йными слова́ми)
авызының тупсасы, теленең туктасы юк — прост. трещо́тка, соро́ка, тарато́рка, балабо́лка; бесстру́нная балала́йка прост.; говори́т день до ве́чера, а слу́шать не́чего
- авыз ачу- авызәдәбияты
- авыз гармуны
- авыз итү
- авыз итеп карау
- авыз иҗаты
- авыз пешү
- авыз тәме
- авыз эче
- авызга кабу
- авыз алдау
- авыз алдалау
- авыз ачып йөрү
- авыз ачып калу
- авыз ачып карап тору
- авыз ачып карап утыру
- авыз ачып тору
- авыз ачып тыңлау
- авыз ачып тыңлап тору
- авыз балда-майда булу
- авыз бал-май булу
- авыз бал да май булу
- авыз белән кош тоту
- авыз белән кош тотучы
- авыз бикләү
- авыз бозу
- авыз бүлтәйтү
- авыз бөршәйтү
- авыз бәлшәйтү
- авыз ачмау
- авыз да ачмау
- авыз еру
- авыз ерылу
- авыз ерып
- авыз җәеп
- авыз җебегән булу
- авыз җыеру
- авыз җыю
- авыз җыя алмау
- авыз ипигә тую
- авыз икмәккә тую
- авыз йому
- авыз йомып
- авыз йомып калу
- авыз йомып тору
- авыз йомып үткәрү
- авыз каплау
- авыз котырту
- авыз күтәреп
- авыз кыйшайту
- авыз кычыту
- авыз майлау
- авыз оешмау
- авыз күнмәү
- авыз пычрату
- авыз салындыру
- авыз салыну
- авыз сулары килү
- авыз сулары кору
- авыз суы кору
- авыз суларын агызу
- авыз суларын китерү
- авыз суын китерү
- авыз суларын корыту
- авыз суын корыту
- авыз сүздән бушамау
- авыз тидерү
- авыз тидереп карау
- авыз тишек булу
- авыз туйганчы
- авыз турсайту
- авыз тутырып
- авыз тыю
- авыз чайкау
- авыз чите белән
- авыз чите белән генә
- авыз чылату
- авыз ыржайту
- авыз эчендә ботка пешерү
- авыз эчендә ботка кайнату
- авыз эченнән
- авыз эченнән ботка пешерү
- авыз эченнән ботка кайнату
- авыз ябу
- авыз ямьшәйтү
- авызга авыз куеп
- авызга авыз карап
- авызга алгысыз
- авызга алу
- авызга гына карап тору
- авызга йокмау
- авызга да йокмау
- авызга карату
- авызга карау
- авызга керергә тора
- авызга керәм дип тора
- авызга керү
- авызга салганны йотмау
- авызга салу
- авызга су кабу
- авызга су капкан кебек
- авызга су капкан шикелле
- авызга су капкан төсле
- авызга су капкан сыман
- авызга су капкан диярсең
- авызга сугу
- авызга тел сыймау
- авызга тию
- авызга төкерек килү
- авызга тутыру
- авызга чәйнәп салу
- авызга чәйнәп каптыру
- авызда бал-май булу
- авызда бал да май булу
- авыздан алу
- авыздан алып әйтү
- авыздан ана сөте кипмәгән
- авыздан җан чыгарга тору
- авыздан җан чыгу
- авыздан җан чыкканчы
- авыздан өзелмәү
- авыздан өзеп
- авыздан өзеп алу
- авыздан өзеп алып әйтү
- авыздан өзмәү
- авыздан селәгәй килү
- авыздан селәгәйләр килү
- авыздан селәгәй агу
- авыздан селәгәйләр агу
- авыздан сүз ала алмау
- авыздан сүз алып булмау
- авыздан сүз чыкмау
- авыздан тартып алу
- авыздан төшермәү
- авыздан ут чәчү
- авыздан ут чәчрәтү
- авыздан чыгу
- авыздан ычкындыру
- авыздан ычкыну
- авызны ачсаң, үпкәң күренү
- авызны ачсаң, үпкәң күренергә тору
- авызны кара кан белән юу
- авызны кан итү
- авызны кара кан итү
- авызны чамалап ачу
- авызны чөйгә элү
- авызы пешмәгән
- авызына шайтан төкергән
- авызына иблис төкергән
- авызыңа бал да май
- авызыңнан җил алсын
- авызыңнан чыкмасын! -
5 тамга
сущ.1)а) ме́тка, маркиро́вка, засе́чка, зару́бка, черта́ и т. П. ( как условный опознавательный знак)тамга кую (ясау) — наноси́ть ме́тку
маркировщик тамгасы — ме́тка маркиро́вщика
б) тамга́ ( знак лица рода племени)в) в ф. Второго компонента изафетного сочет. - стилизованный рисунок предмета употребляющегося в качестве личного знакасәнәк тамгасы — опознава́тельный знак в ви́де вил
көрәк тамгасы — знак в ви́де лопа́ты
2) клеймо́, тавро́-усло́вный знак (нанесённый на товар, на тело домашнего скота, в старину - и на тело раба или пленного арестанта и т. П.)тамга төшерү — наноси́ть клеймо́
3) перен. печа́ть, клеймо́; отпеча́ток (чего-л.)хурлык тамгасы — клеймо́ позо́ра
маңгаенда еллар тамгасы — на лбу печа́ть про́житых годо́в
4) мат. знак•- тамга җыю
- тамга кабагы
- тамга капкасы
- тамга малы
- тамга салу
- тамга сугу
- тамга чүкече
- тамга ясагы
См. также в других словарях:
келәймә — (КЕЛӘЙМӘЛӘҮ) – 1. Товарда аның сыйфатын, артикулын, эшләп чыгарган предприятиенең исемен һ. б. күрсәткән билге, пичәт. Тәнгә, тирегә яндырып сугып ясалган тамга 2. Келәймә сугу коралы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сугу — 1. Кул белән яки берәр әйбер белән кискен бәрү. диал. Кыйнау 2. Берәр нәрсәгә бәреп, яңгырау тавышы чыгару, кагу чаң сугу 3. Ашлыкның: башактагы, кузактагы бөртекләрен кагып кою 4. Махсус калыпка салып ясау, эшләп чыгару кирпеч с. , акча с. . күч … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
штемпель — Пичәт (мөһер) , келәймә сугу яки оттисклар алу өчен металл яки резин шрифтлар ябыштырылган инструмент. Шул инструмент ярдәмендә сугылган келәймә яки оттиск … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
маркировка — Марка (I,2) сугу, келәймәләү эше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
